Prof.Dr.Serafettin Gölcük, Prof.Dr.Süleyman Toprak
Tekin Kitabevi
* Kitap Özeti

TARIFI:

Ehli sünnet Kelamullah’tan Kur’an daki ibarelerin ihtiva ettigi emir ve hakikatleri anlamislardir. Mutezile ise Kelamullah’i lügat manasina dayanarak makluk olarak almisladir.

*Kelam Allah’in zatindan sifatlarindan, fiillerinden bilhassa birliginden bahseden bir ilimdir.

*Felsefe mahlukatin hallerinden bahseder fakat hareket noktasi aklidir, kelamda ise hareket noktasi naklidir.

*Taftazani kelamin gayesini kesin delillerle dini akideleri bilmedir der.

KONUSU:

Kelamin konusu birinci dönemde Gazali’ye kadar Allah’in zati ve sifatlaridir.

Ikinci dönemde ise felsefenin Islam alemine yayilmasi dönemidir. Bu dönemde de kelamin konusu mevcut olmustur

Gazali’den itibaren ise “Islam akaidini ispata yarayan her malum kelamin konusu olmustur.

GAYESI:

Kelam ilmi kendine gaye olarak Tahkiki imani, dogru yolu arayanlari irsat, inanç esaslarini batil düsüncelerden muhafaza, ameller niyetlere göre oldugundan insanlarin niyetlerinin saglam olabilmesi için inançlari saglam olmalidir demis ve Kendini diger ilimlere mesned olarak görmüstür. Gaye böyle olunca kendini dini ilimlerin reisi olarak görmüstür.

KELAM ALEYHTARLIGI:

Bir kaç grupta toplanir.

*Samimi olanlar Kelam böyle iddiali olunca yetkili olmadigi sahalarda da söz söylemis insanlara akide üzerine söz söyleme cüreti kazandirir bu da akideyi sarsintiya ugratir demistir.

*Imam-i Gazali de kültürsüz halk tabakasinin kendisi için gereksiz olan konularda mesgul olmasini mahzurlu görmüs bunun haricinde farz-i kifaye olarak görmüstür.

*Karsi çikan diger bir grup ta cahil mukallid halk grubu olmustur. Diger bir kisim ise inanci bozuk kötü niyetli kimseler olmustur.

ISMI:

Bu ilme baslangiçta fikih denmistir. Ama sonradan itikat ve amale ait meseleler birbirinden ayrilmis Kelamda ilmu’t-tevhid olarak karsimiza çikmistir. Bir diger nokta da felsefi konularda söz söyleme gücünü mantiklardan aliyordu. Kelamda dini konularda söz söyleme gücü kazandirir demisler. Mantik Yunanca da logike’nin karsiligidir. Bu mana Arapça da kelam ile karsilanmistir.

TARIHÇESI:

Efendimiz döneminde pek söz edilmez. Ama Hulafa-i Rasidin dönemi ile ihtilaflar zuhur etmeye baslayinca (Efendimizin defin yeri, Hilafet, Üsame’nin ordusunun gönderimindeki tereddüt)Kelamda zuhur etmeye basladi.

ZUHUR SEBEBLERI
Vahiy kesilmesi ve nübüvvet nurundan uzaklasilmasi Müslümanlar arasindaki siyasi ve dini ihtilaflar Naslardan hüküm çikarma zarureti, Naslardaki kapali manalarin farkli sekilde anlasilmasi, Ekonomik refah insanlari fikir yöneltmeye sevk etmis, Islami içten yikmak isteyenler vs...

DIS SEBEBLER:

Yabanci din ve kültürlerin tesiri: Islam yayilmasi ile diger dinler ve topluluklarla temaslar olmus bunun tesirleri

Fethedilen ülkelerdeki felsefi eserlerin tercümesi ile olusan ortam ve ilk fikir ayriligi ma’bed el-Cüheni nin kaderi inkari ile baslamistir. Hadise Hicri 70’li yillara rastlar. Yasayan sahabeler bu zatlarla temas edilmemesini tavsiye ediyorlar.

MUTEZILE’NIN DOGUSU:

Mutezile ilk defa hicri 2. asirda Basrada zuhur etmistir. Hasan el Basri’nin talebesi Vasil b. Ata ile basliyor. Bir gün bir zat H.Basri’nin meclisine geliyor. Bir Mü’min büyük bir günah islerse ne olu diye soruyor. Vasil hemen atilip Iman ile küfür arasinda bulundugunu söylüyor ve meclisi terk edip gidiyor. Vasil ve taraftarlarina ayrilanlar manasina el-mutezile denilmistir.

Mutezile bu hususta Havarice ve Mürcie’ye muhalefet etmistir. Havaric bu kimsenin kafir olacagini söyler.Murcie ise imandan çikmayacagini söyler. Mutezile ise ikisinin arasi bir konum verir. Fakat Mutezile Yunan felsefesinin tesirinde kalmis ve zamanla dini meselelerden felsefi meselelere kaymistir.

MUTEZILEDE INANÇ ESASLARI (USUL-U HAMSE )

Tevhid, Adalet, Va’d (Dünyada güzel ameli olanlarin ahirette mükafatlandirilmasi, kötü olanlarin cezalandirilmasi ) El-menzile beyne’l menzileteyn (büyük günah isleyenlerin iman ve küfür arasinda olmasi ) ve emr-i bil ma’ruf ve nehyi ani’l munker her Müslüman farz demistir.

Mutezilenin diger bir kaç görüsü de sunlaradir;

Allah’in ahirette görülmesi imkansizdir. Kur’an yaratilmistir. Akil nakilden üstündür, Husun ve kubuhda akil üstündür demistir

SELEFIYE’NIN GÖRÜSLERI:

Yedi esas da toplanir

1- Takdis (Allah’i azametine layik olmayan her seyden tenzih etmek)

2-Tasdik (Naslarda Allah için geçen el yüz gibi ifadelere sartsiz ve te’vilsiz kabul ile kullanildiklari anlama gelmedikleri)

3-Aczi itiraf (Naslarda geçen mütesabihatin maksadini bilmemek ve bilinemeyecegini itiraf etmektir.)

4-Sukut ( Mütesebihatin manasini sormamak ve yasaklamak)

5-Imsak (Mütesabih naslar üzerinde degisiklik ve te’vil etmemek)

6-Keff (Mütesebihatla kalben mesgul olmamak)

7-Marifet ehlinin teslim olanlarin bizim bilmediklerimizi bildigini kabul etmek

MATURIDIYYE:

Ebu Hanife’den istifade etmistir. Mutezilede akil yerine göre hareket noktasi yerine göre hakemdir. Es’ari ve Maturidide akil nakli hizmetinde onu teyit edici açiklayici ve tamamlayici bir unsurdur.

ES’ARIYE:

Ehli sünnet kaidesinin iki büyük kolundan biridir.Imam Es’ari 40 yil kadar Mutezile talebesi idi. Hocasina sordugu sorulardan tam cevap alamiyordu. ve süpheye düser. Dogruyu bulma çabasina girer. Efendimizi rüyasinda görür. Efendimiz sünnetin zaferi için çalismasini söyler ve Mutezileden ayrilir. Es’ariye daha çok mutezileye anti tez olarak gelmistir.

MATURIDIYYE VE ES’ARIYYE MUKAYESESI:

1. Maturidilere göre insanlarda cüzi bir irade vardir der. Müstakil bir cüzi irade vardir der. Es’ariler ise bu irade müstakil degil Allah yaratir der.

2.Kesb: Maturidilere göre kesb kulun bir seye azim ve niyet etmesiyle o seyin hasil olmasidir. Es’ariye göre kesb insanin gücünün iktiranidir. Yani takdir edilenle birlikte olur.

3.Hüsün-kubuh: Maturidilerde bir seyin iyi ve kötü oldugunu bilinmesi akilla mahkumdur derler. Es’ariler ise ser’i dir. Akil ile idrak olunmaz derler.

4.Marifetullah: Maturidilere göre dini tebligat olmasa da kisi Allah’i bilmek zorundadir. Çünkü akil Allah’i bilme gücündedir. Es’arilerde ise dinden haberi olmayan hiçbir seyden mesul degildir.

5.Nübüvvet: Maturidilerde nübüvvetin sartlarindan biri Erkek olmalidir. Es’arilere göre ise nübüvvet için bir sart degildir. Kadin peygamberde olabilir derler.

6.Teklif-i Maal yutak: Maturidilere göre böyle bir teklif caiz degildir. Es’arilere göre caizdir ama vaki degildir derler.

7. Sebep ve hikmet: Es’arilere göre Allah’in fiillerinin hikmete bagli olma sarti yoktur. Maturidiler ise bir hikmete dayandigi ileri sürülür.

8.Ye’s halinde yapilan tövbe Maturidilere göre makbul Es’ariler göre makbul degildir.

9. Maturidilere göre Mürted yeniden, iman etse amelleri avdet etmez. Es’arilere göre ise avdet eder.

10.Es’arilere göre kafirler iman gibi ibadetle de mükelleftirler. Maturidilere göre imanla mükellef ibadetle degildirler. Ayrica azap görmez derler.

GAZALI’YE GÖRE FELSEFECILERIN KÜFRE DÜSTÜGÜ NOKTALAR:

*Hasrin cismani degil ruhani olacagini söylemeleri.

*Allah’in cüziyati bilmedigini söylerler.

*Filozoflara göre alem zat itibariyle hadis zaman itibariyle kadimdir derler. Ama Allah’tan baska kadim kabul etmek tevhide aykiridir.

SER’I HÜKÜMLER:

1.Itikadi Hükümler

2. Ameli Hükümler

3.Ahlaki Hükümler

ITIKADI HÜKÜMLER:

Ikiye ayrilir. Birinci kisimda akli delillere itimat edilir. Allah’in varligi birligi irade ve kudretine iman vs. Ikinci kisim akil yoluyla bilinmeyen ancak akla aykiri olmayan nakil yoluyla bilinen; Cennet cehennem melekler dirilis vs..

AMALI HÜKÜMLER:

Ahkami feriyye denir Iki kisimdir A) Ibadetler B)Muameleler: Fert ve toplumlarin hukuki idari ve sosyal alanda ihtiyaç duydugu hükümlerdir.

AHLAKI HÜKÜMLER:

Kalbi tenzihe nefsi islaha yöneliktir.

SER’I HÜKÜMLERIN KAYNAKLARI: Kitap sünnet
Delil: Ancak delil sayesinde bir seyin dogru veya yanlis oldugu anlasilir. 2 çesittir. Dini ve Akli. Dini deliller: Kur’an ve hadislerdir. Akli deliller 2 çesittir

a) Yakiniyyat

b) Zanniyet

Akli Hükümler: Üç kisimdir

1.Vacib: Zati varligi gerektiren. Yoklugu aklen mümkün olamayan

2.Mümkün caiz: Ne varligi yoklugu zatinin geregi olamayan zatina nispetle varligi yoklugu esit olandir.

3.Muhal: Yoklugu zatinin muktezasi olan varligini aklen tasavvur etmek imkansiz olan seydir.

ILMIN DERECELERI:

Ilmel yakin: Nazar aklin naklin ifade etttigi ilimdir.

Aynel yakin: Duyu organlarinin müsahade ve tecrübelerin bildirdigi bilgilerdir.

Hakkal yakin: Bizzat duyulan kalb ile seçilen yasanan bilgilerdir

METODLAR:

1.DINI METOD: Kelam alimlerine göre ....... yaninda aklada yer verilir. Islam filozoflari kiyasa bas vurmuslardir. Mutasavviflar kesfi metot olarak kabul etmislerdir.

2.FELSEFI METOD: Akil ve muhakemeye, kisisel düsünce ve görüse dayanan filozoflarin takip ettigi metoddur.

Islam tarihinde Kindi, Farabi, Ibn-i Sina Ibn-i Rüsd gibi temel kaideleri Yunan felsefesi Eflatun ve Aristodur. Belirgin özellikleri:

1)Varilan neticeler sahsidir.

2)Degisiklik halindedir. Birinin bittigi yerden digeri baslar.

3)Metod kafi ve tatminkar degildir.

4)Metod özeldir genel degildir.

IMANIN DERECELERI:

1.Icmali Iman: Kisaca ve toptan iman etmektir. Kelime-i Tevhid ile.

2.Tafsili Iman:

a) Birinci derece kelime-i tevhide, ahirete iman etmektir.

b) Meleklere, peygamberlerine, dirilis cennet ve cehenneme iman eklenir.

c) Allah’in ve resulünün muradi üzere imandir.

IMAN HAKIKATI:

a) Iman kalbin tasdikidir.

b) Iman kalbin tasdikidir, dil ile ikraridir.

c) Iman kalbin tasdikidir, dil ile ikraridir ve amelden ibarettir.

d) Iman dilin ikraridir.

e) Iman kalbin marifetidir, bildigidir seklinde izah edilmistir.

IMANIN SIHHATLI ALAMETLERI:

1- Yeis ve ümitsizlik olmamalidir.

2- Zaruret-i diniyeden birini inkar etmemelidir.

3- Dini hükümlerin ilahi hikmet geregi oldugunu kabil ve yerine getirmede inat, tekebbür yapmamak.

IMAN - AMEL MÜNASEBETI:

Allah nazari degil amali akilla bilinir.

BÜYÜK GÜNAH ISLEYEN:

Mutezile’ye göre: Ne mü’min ne de kafirdir.

Haricilere’ göre: Kebire hatta sagire bile isleyen kafir olur.

Ehl-i Sünnet’e göre: Büyük günah isleyen imandan çikmaz.

MUKALLIDIN IMANI:

Mutezileye göre kiymeti yoktur. Ehl-i Sünnete göre sahihtir.

VARLIK VE ALEM, CEVHER VE ARAZ:

Cevher zatiyla kaim olan muhtaç olmayan. Araz ise zatiyla kaim olmayandir. Tas cevherdir, araz ise onun katiligidir.

RUH: Maddeci görüs ruhu bir mevhum olarak kabul eder. Ruh bir faraziyedir der. Ruhçular ise bedenden ayri varlik olarak görür. Basittir bölünmez, maddeyi harekete geçiren ruhtur derler.

ALLAHIN VARLIGI: Vacib-ül vücudun varliginin ispati

Kelamcilarin Delilleri:

1. Hudus Delili: Alem bütün parçalariyla hadistir. Her hadis olanin bir muhdise ihtiyaci vardir. Bu alemin bir muhdisi vardir. O da hadis olmayan Vacib-ül Vücud olan Allah’tir. (hadis: var edilen varlik denir.)

2. Imkan Delili: Alem mümkinler toplulugudur. Her mümkin var olabilmek için yokluguna varligi tercih edecek bir mureccihe muhtaçtir. O halde bu alemde var olabilmek için bir mureccihe muhtaçtir. o da Vacib-ül Vücud olan Allah’tir derler

3. Gaye ve nizam delili: Kanat birbirine uygun sebebler ve gayeler manzumesidir. Kainat alim ve akilli bir illetin sebebidir. O da Cenab-i Allah’tir.

4.Kabul-ü Amme: Allah fikrinin dogustan oldugu esasina dayanir.

5. Ilmi evvel delili: Her ilim bir önceki alimden ögrenilmistir. Böylece siralaninca en basta bir alim zata gerek vardir O da Allah’tir.

Islam Filozoflarinin Delilleri:

a) Hudus delili

b) Imkan delili

c)Gaye ve nizam delili

d) Ilk Sebep, illet delili

e) Hareket delili. Kainatta bir hareket var her hareket bir muharrikin eseridir. O zatta Allah’tir.

f)Ekmel varlik

Farabi “Zihnimde ekmel bir varlik düsünüyorum, kemal vasitalarindan biri de gerçekte zihnin disinda bir fiil var olmaktir. O halde Allah dan ibaret bir ekmel varlik mevcuddur.” der

BATI DÜSÜNCESINDE:

a) Ontolojik Delil: Allah düsüncesinden hareketler Allah’a giden bir delildir. Ibn-i Sina, var olandan hareket ederek Allah’in varligina ulasiyor. Vacib-ül Vücud’un varligindan kainatin varligina geçiyor.

b) Kozmolojik Delil: Kozality prensibine istinat etmektedir. Varliklarin mutlaka var olduklari kabul edildikten sonra buradan hareketle ilk zata Allah’a gider.

c)Gaye ve nizam delili

d)Ahlak delili

Kant mutlak Ahlak kanunun varligindan bu kanunu vaz eden bir kanun koyucunun varligini kabul eder ve bu hayattaki Fazilet ile mutlak arasinda uygunluk bulunmasindan istidlal ederek kendisinde hayir bulunan fazilet ve mutlulugu bagdastirabilecek bir zata ulasir.

KUR’AN-I KERIMDE ISBAT-I VACIB-ÜL VÜCUD:

1.Insanin yaratilisi onun bir mucize olan vücut yapisindan bahseden ayetler.

2.Hayvanlarin yaratilisi ve onun insanlarin hizmetine verilisinden bahseden ayetler.

3. Mükemmel tabiat mizanindan bahseden ayetler.

4.Su, suyun habercisi rüzgar ile, ölü topragin yagmurla dirilmesi ve muhtelif yiyecekler vermesi ile ilgili ayetler.

5.Ay, günes, yildizlar gece ve gündüzün meydana gelisi

6.Insanlarin Allah’a yönelme ihtiyacindan bahseden ayetler.

ALLAH’IN SIFATLARI:

1.Tesbih ve Tecsim: Sebeiyye ve Rafizilerde. Onlar Allah’i cisim sifatlari olan bir cisim kabul etmislerdir.

2.Sifatlarin Nefyi: Cehmiyye denir. Musebbihe ve mücessimenin yaydigi süphelere tepki olarak çikmislar sifatlari nefy etmislerdir.

3.Tesbihsiz sifatlarin ispati: Selefin bakis açisidir. Biz aklin geregi olarak hiç bir seyin Allah gibi olmadigini yaratiklardan hiç bir seyi ona benzemedigini biliyor ve bununla yetiniyoruz.

ALLAHIN SIFATLARI BES KISIMDA ELE ALINIR
1-Sifat-i Nefsiyye

2-Sifat-i Selbiyye

3-Sifat-i Subutiyye

4-Sifat-i Haberiyye

5-Sifat-i Fiiliyye

IRADE
Mutezile Allah’in sonradan meydana gelen bir irade ile mürid oldugunu kabul ediyor.

Ehl-i Sünnetin irade anlayisi: Allah’in iradesi ile insaninki arasinda fark vardir.

Cebriyenin irade anlayisi: Cebriye insanin irade ve ihtiyari yoktur der.

Mutezilenin irade anlayisi: Mutezileye göre fiilleri yaratan Allah degildir. Fiiller meydana gelirken insana irade tanir.

Maturidilerde irade: Her seyi idare eden Allah’tir der. irade ve ilim arasinda ayrim yaparak Allah her seyi önceden bilir der insana irade tanir.

Ibn-i Teymiye ve insanin iradesi: Irade Allah’in dilemesi ile meydana gelir der. Insan iradesinin üstünde Allah’in iradesi vardir der.

Es’arilerde: Her seyi Allah’a birakmayi yerinde bulmuslardir bu yüzden cebri mutavassid denmistir.

KUDRET VE INSANIN FIILLERI
Cebriyye ve insanin gücü: Cebriyeye göre insanin hiçbir gücü yoktur Varliklara fiiller nasil nispet ediyorsa insana da o sekilde edilir. Agaç meyvelendi, su akti günes dogdu gibi

Mutezile ve insanin gücü: Mutezile, insanin gücü vardir ve o bu güçle fiillerini yapar der.

Es’arilikte insanin gücü: Güç insanin gayridir. Insanin kendinden olmayip ondan ayridir. Zira insan bazen güç sahibidir bazen degildir. Es’ari yaratilmis bir kudretle insanin fiillerini yaptigini söyler. Kudretin yoklugunda insan is yapamaz.

Maturidi’de insanin gücü: Fiziki organlarin saglam ve isler durumda olmasi Allah’in fazlidir. Istita’a fiil için arazdir. Allah tarafindan yaratilir. Bununla insan ihtiyari fiillerini yapar.

FIILLERIN YARATILMASI:

a)Mutezilede: Mutezileye göre insan güç sahibidir bu güçle fiillerini yaratmaya kadirdir ve fiillerini hür bir sekilde yaratir.

b)Cebriyede: Cebriye insanin kudreti yoktur dolayisiyla fiillerini yaratamaz der. Insan fiillerinde mecburdur der.

c)Selefte: Insanin fiillerini Allah yaratir der.

d)Tasavvuf: Yaratan Allah’tir. Insana seçme hürriyeti vermistir. Insan yaraticilikla vasiflamaz der.

e)Hanefilerde: Fiilleri yaratan Allah’tir. Insan iradesi ile fiilleri seçer der ve mesuldür.

f)Es’arilerde: Fiillerin yaratilmasinda tek güç Allah’tir der.

KESB:

Kesb, fayda saglamaya ve zarari defetmeye müteveccih fiildir. Allah’in fiili kesb degildir. Kur’an da 3 türlü Kesb vardir.

1. Kalbin akdi ve azmidir.

2. Ticarette mal kazanma

3. Sa’y ve amel

Maturidilerde Kesb bir insan sifatidir.

FIILLERIN VASIFLANISI:

Fiillerin güzelligi ve çirkinligi Hüsün ve Kubuh diye geçer.

Mutezilede: Aklin zararli ve yararli olani ayirtetigini kabul eder.

Maturidide: Maturidi fiilin aklen iyi ve fena oluslarinin idrak edilecegi merkezindedir.

Es’aride: Akil yoluyla degil Seriat yoluyla bilinebilecegini söyler.

FIILLERDE ADALET VE ZULÜM:

Mutezilede: Allah adil ve hakimdir. Ondan çirkin is sadri olmaz.

Maturidide: Allah’in yaptigi fiilin çirkinlikle vasiflanip vasiflana-mayacagi noktasinda olup, fiillerdeki bu durumun aklen bilinebilecegi tarzindadir.

Es’aride: Herseyi yaratan Allah zulmünde yaraticisidir. Ancak bu zulüm isteyen insan için yaratilir. Neticede insan tarafindan kesbedilir.

TEKLIF:

Teklif külfet demektir.

Mutezile: Allah güç yetirilemeyecek seyi insana teklif etmez der.

Maturidi: Allah’in insana güç yetiremeyecegi seyi teklif etmeyecegi ve insaninda gücünü kullanarak teklifi kendine sifat yapacagini söyler.

Es’ari: Allah’in kudreti dahilindedir. Mecburiyet yoktur. Bu tür isler Allah için mümkündür ama yüklemiyor.

SALAH-ASLAH
Mutezile: Allah salahi yapmaya mecburdur ve insani hayirda tutmak zorundadir der.

Ehl-i sünnetde: Insanlar için salah ve aslaha riayet Allah’a vacip degildir.

HIDAYET DELALET
Mutezile: Mutezile Hidayeti Allah’in dogru yolu göstermesi insani öylece isimlendirmesi, dalalet de ayni sekilde insanin delalet ile adlanmasi ve insan için sapiklik hükmünün verilmesi biçiminde anliyor.

Ehl-i Sünnetde: Hidayet Allah’in insanda dogru yolu bulma fiilini yaratmasidir. Dalalete düsme de ayni sekilde onun kulda yaratilmasidir.

KAZA VE KADER ANLAYISLARI
Mutezile: Kaderi inkar ediyor ve insanda kudret oldugunu ileri sürüyor ve yaptiklarinin faili ve sorumlusudur der.

Es’aride: Kaza ve kaderi kabul edip buna riza gösterilmesini istiyor.

Maturidide: Vuku bulacak hadiselerin önceden takdir edilmesine kader ve ani geldiginde vuku bulmasina kaza der. Ilim sifatlariyla açiklamaya çalisir.

RIZIK
Maturidilikte: Helal olsun haram olsun insanin yedigi onun rizkidir der. Rizik Allah’in katindandir der.

Es’arilikte: Rizik Allah’in katindandir, O yarattiklarini helal ve haram olarak yaratir der.

ECEL
Mutezilede: Allah’in her insana bir hayat siniri çizdigini söyler. Öldürülen kimse öldürülmeseydi öldürme vaktinde eceliyle ölecektir.

Maturidide: Öldürülen eceliyle ölmüstür, O kimse için bundan baska bir ecel yoktur der

Es’aride: Ölen ve öldürülen kendi eceliyle ölmüstür der.

NÜBÜVVET
Faydasi Konusunda:

Mutezile: Peygamberlige ihtiyaç vardir der. Akla daha fazla yer verir.

Siilik: Kur’anda bildirildigi tarzda nübüvvete ihtiyaç oldugunu kabul ederler. Mutezilenin tesiriyle akli bakar.

Siilik gibi Islam filozoflari: Dini hükümler sahasinda akil üstün bir kistastir der. Akil her seyi çözer der. Vakif ve Ser’iatin tebligi bir lütuftur der.

Ehl-i Sünnetde: Allah’in insana bir rahmeti fazl ve ihsani der.

PEYGAMBERIN CINSIYETI:

Maturidi ve Es’ari: Peygamberlerin erkek oldugunu kabul ederler. Es’ariler kadinda olabilecegini söylerler.

NÜBÜVVETIN DEVAMI:

Maturidiler peygamberin ruhu nübüvvetle vasiflidir, onun nübüvveti ölümünden sonra da devam eder der.

Es’ariler nübüvvetin bir hüküm oldugunu arazlar gibi devam etmesini savunurlar.

GÜNAHSIZLIK SIFATI:

Mutezile nebiden günah sadir olamaz demistir.

Siilige göre ismet tam ve mükemmeldir.

Haricilige göre peygamber zati itibariyle günah islemeye müsaiddir der.

VAHIY
Efendimize vahiy üç sekilde gelmistir.

1.Sadik rüyalar

2.Melek vasitasiyla

3.Çan ve zil sesine benzer bir sekilde

ILAHI KITAPLAR:

TEVRAT: Bes kisimdir.

1.Tekvin: Yaratilistan, Nuh Tufanindan Hz. Ibrahim ve ogullarindan, Hz. Yusuf’un Misirdaki ikametine kadar.

2.Huruç: Hz. Musa’nin Misir’dan çikmasi ve Tur daginda emirleri almasina kadar.

3.Leviller: Kurban, Kahinler, Temizlik konusunda ainler ve merasimler anlatilir.

4.Saylar: Israil’in Tur dagindan ayrilarak eredm ülkesine girmesini isler.

5.Tesniye: Mükerrer kisimdir. 4 kitabin özeti seklindedir.

ZEBUR: Asil nüshasi yoktur.

INCIL: Hz Isa 2.5 yil dünyada peygamber olarak kaldi. Tahrif edilmistir.

MUCIZE
Mutezilede: Mucizeyi kabul eder. Peygamberin deger ve kiymetini artirir. Inananlarin artmasini saglar der.

Islam filozoflari ve mucize: Peygamberin deger kazanma sebebi olarak görürler. Ancak mucize peygamberin insan gücünün eseridir derler.

Ehl-i Sünnet ve mucize: Fail-i muhtar olan Allah’in peygamberi elinde yarattigi fiildir.

MUCIZE ÇESITLERI
a) Maddi Mucizeler: Hz.Musa’nin Asasi gibi

b) Hidayet helak mucizeleri: Hz. Salih, Hz Musa ve Hz Isa’nin mucizeleri

c) Kur’an mucizesi

d) Akli mucizeler: Efendimizin risaleti ve Kur’an. Ümmi iken 40 yasindan sonra ilahiyat ile mesgul olmustur.

IMAMET
Imamet imana ait bir mesele degildir. Fahreddin Razi imami tayin etmek ümmete vacibtir diyor.

Imamin Nitelikleri:

a)Imam alim olmalidir

b)Imam adil olmalidir

c)Imam yeterli olmalidir.

d)Imam sihhatli saglam olmalidir

* Siilerde imamet vacibdir. Bu Allah’a düsen bir vacibdir, Nübüvvetin devamidir derler. Siilerde imam mercidir, Takiyye yapmalidir.

MUCIZE VE KERAMETTEN BASKA OLAGAN ÜSTÜ HALLER:

1.Irhas: Peygamberlik verilmeden önceki fevkalede haller.

2.Meunet: Salih kullarin isinde Allah’in kolaylik saglamasi

3.Istidrac: Mühlet manasina gelir. Küfrü günahi acik olan kimselerde görülür.

4.Ihanet: Istidracin ziddi istege arzuya uygun olamayan durumdur. Müseylemenin görmeyen çocugun gözüne tükürügü sürmesi ile diger gözününde kör olmasi.

KUR’ANDA ADI GEÇEN PEYGAMBERLER ZIKREDILIYOR

MELEK-CIN-SEYTAN

Melekler insanlar gibi yemezler, içmezler disilik erkeklik söz konusu degildir. Nefsi arzulari yoktur.

Meleklerin Isleri:

1.Mukarrebin. Allah’a en yakin olan meleklerdir. Devamli Allah’i zikir ve tesbih ederler.

2.Müdebbirat.Düzenli olarak isleyen Allah’in kanunlarinin yürürlüge konmasinda görevlidirler.

3.Insanla dogrudan görevli melekler

a)Cebrail, Azrail, Israfil, Mikail

b)Salih kullara ve Peygamberlere kuvvet vermekle görevli olanlar.

c)Cehennem ve cennet melekleri

d)Bazi melekler insanlara dünyada iken dua ederler

e)Insanlara hayirli isler telkin eden melekler.Hafaza melekleri, Münker ve Nekir

*Cinler insanlar gibi erkek ve disileri vardir. Yer içerler uzun ömürlüdürler. Iblis de meleklerden degil cinlerdendir. (Kehf suresi 50.ayet)

KIYAMET VE AHIRET

“Eger ölülerinizi defnetmemeniz endisesi olmasaydi, Kabir azabindan (bir kismini) Sizlere isittirmasi için muhakkak Allah’a dua ederdim”

HASIR: Mutezile alimleri hayvanlarin da devamli kalmak üzere hasr olacaklarini söylemislerdir. Yedi sinif arsin gölgesinde dinlenecektir. (Buhari)

1)Adaletli devlet baskani

2)Allah’a ibadet ederek büyüyen genç

3)Kalbi mescitlere bagli kimseler

4)Allah için birbirini seven kimseler

5)Mevki sahibi bir kadinin davetini “Ben Allah tan korkarim” diye reddeden kisi

6)Sag elinin verdigi sadakayi sol eli görmeyen kimse

7)Tenha yerde Allah’i zikrederek gözyasi döken kimse

Mahserde kimlerin nelerden sorguya çekilecegi konus